Het belang van ecologisch maaibeleid

Tekst: Sander Louis, NL Greenlabel

Biodiversiteit; het is een woord dat tegenwoordig veelvuldig op de lippen ligt van ambtenaren en bestuurders. Dat is ook logisch, want biodiversiteit is de levensbron waar we als samenleving volledig van afhankelijk zijn. Dankzij de veelvoud aan organismen (planten, dieren, schimmels, bacteriën, et cetera) en hun genetische variatie, ontstaan ecosystemen die al het leven op aarde mogelijk maken. Biodiversiteit staat garant voor schone lucht, drinkwater, voedsel, vruchtbare bodems en de bestuiving van (voedsel-) gewassen.

Waardplanten en insecten

Door onder andere verstedelijking, landschappelijke nivellering en het gebruik van bestrijdingsmiddelen, staat de biodiversiteit wereldwijd, maar zeker in ons land, onder zware druk. Met name insecten en het bodemleven hebben volgens ecologen zwaar te lijden. Dat is zorgwekkend, want vlinders, bijen, hommels en andere insecten zijn essentieel in gezonde ecosystemen. Veel bloeiende planten zijn voor hun voortbestaan afhankelijk van bestuivers, met name insecten, zoals zweefvliegen en wilde bijen. Een overvloed aan bestuivende insecten en een gevarieerde flora creëren op hun beurt een voedselbron voor vogels en andere dieren. Bestuivers en bestuiving vormen daarmee een cruciale schakel in het mondiale ecosysteem en zijn dus van onschatbare waarde voor de biodiversiteit.

De noodzaak om de biodiversiteit in Nederland te versterken, wordt inmiddels breed gedragen. Naast de inspanning die geleverd moet worden om de biodiversiteit in natuurgebieden te versterken, ligt er voor Rijkswaterstaat, provincies en gemeenten een schone taak om de biodiversiteit overal langs wegen, dijken en taluds te verbeteren. Dat kan onder meer door een goed maatwerk op het gebied van  maaibeheer en soms door gericht inheemse kruiden in te zaaien. Op die manier kan die 52 duizend hectare aan bermoppervlak in ons land ingezet worden als ecologische stapsteen in het herstel van de biodiversiteit. En het levert ook nog eens een prachtige natuurlijke leefomgeving op!

Inheemse kruidenmengsels

Om de terugkeer van inheemse kruiden te versnellen, kunnen speciale mengsels met gebiedseigen planten worden ingezaaid. Vooral het begrip ‘gebiedseigen’ is belangrijk, want inheemse insecten zijn afhankelijk van inheemse planten. In het recente verleden zijn diverse gemeenten de mist ingegaan met de zogeheten ‘carnavalsmengsels’: zaad van kleurrijke exotische soorten uit het buitenland. Deze ‘honeybee highways’ zien er misschien voor de leek leuk uit, maar ze berokkenen de biodiversiteit eerder schade toe dan dat ze een bijdrage leveren. Gelukkig zijn er in ons land gespecialiseerde bedrijven, zoals kwekers MediGran en Cruydt-Hoeck, die goed advies kunnen geven en gebiedseigen mengsels kunnen leveren, toegespitst op de behoeften van de lokale biodiversiteit.

Gematigd maaien

Veel winst voor de biodiversiteit is te halen in een verbeterd maaibeheer van de kruidenrijke bermen (uiteraard binnen de randvoorwaarden voor verkeersveiligheid en beheersbaarheid van de kosten). De algemene vuistregel hierbij is dat niet alles in één keer wordt gemaaid, maar dat kleine stukken (bijvoorbeeld 25% van de berm) mogen blijven staan. Met name in de maand mei, wanneer veel insecten zich voortplanten, levert het matigen van maaien veel winst op voor de biodiversiteit op plekken waar reeds veel kruiden groeien. De meeste gemeenten, provincies, waterschappen en ook Rijkswaterstaat passen tegenwoordig een vorm van dit ‘gefaseerd maaien’ (bijvoorbeeld ‘sinusbeheer’) toe. Niet alleen de bloemen en insecten hebben hier baat bij, want de hogere vegetatie dient ook als voedselplek en voortplantingsplaats voor andere dieren zoals egels, vogels en muizen. Daarnaast krijgen de planten de kans om langer te bloeien en hun zaden te verspreiden.

Afvoeren maaisel

Belangrijk bij het gefaseerd maaien is dat het vrijgekomen maaisel wordt afgevoerd. Op die manier komen overvloedige voedingsstoffen niet in de bodem en wordt voorkomen dat snelgroeiende grassen de kruidenrijke vegetaties verdringen. Het welslagen van dit proces van ‘verschralen’ is overigens sterk afhankelijk van de omgeving waarin de berm zich bevindt. In landbouwgebieden, waar jarenlang veel stikstof aan de grond is toegevoegd, is de kans dat het lukt kleiner. Grassen zijn dol op stikstof en zullen dus heel snel weer de langzaam groeiende kruiden verdringen. Gemeenten en provincies die aan de slag willen met maatwerk bermbeheer, doen er dus goed aan zich goed te laten adviseren door deskundigen.

Binnen het ecosysteem van NL Greenlabel komen kennis en expertise samen. De genoemde organisaties in dit artikel zijn alle partners van NL Greenlabel. NL Greenlabel is de aanjager van de natuurinclusieve leefomgeving en warm pleitbezorger van ecologisch bermbeheer.

www.nlgreenlabel.nl

Bron: www.gwwtotaal.nl